Ateşçelik Rüzgar Enerji Santrali Kule Üretim Tesisi

İzmir Bergama'da bulunan Ateşçelik Rüzgar Enerji Santrali Kule Üretim Tesisi D.A. Mimarlık tarafından 80.000 m²lik bir parsel üzerinde, 21.000 m² kapalı üretim ve çalışma mekânları ile 59.000 m² açık kule stok alanı oluşturacak şekilde tasarlandı. Mimar D. Ali Kasap projeyi ve süreci anlatıyor;

Mimar, işvereninin vizyonun genişliği kadar özgürdür. 

Mimari tasarım sürecinde, mimarın yaratıcılığının limitlerini; teknik, program, bütçe, çevresel koşullar vs.’den önce ve daha çok, işverenin vizyonu belirliyor.

Projeyi anlatmaya başlamadan evvel, ilk eskizden son koltuğun yerine konulmasına kadar her aşamasında aktif yer aldığımız ve fasılalarla sekiz yıl süren (Ağustos 2011 - Ağustos 2019) süreçte, vizyonları ile bu projeyi hayata geçirmemize fırsat veren işverenimiz Ateş Çelik’e Ercan Bey’in şahsında teşekkürü bir borç biliriz.

İlk müellifliğimiz olan Ateş Çelik Projesi, bu uzun sürecin neredeyse her aşamasında aktif yer almamız sebebiyle, mimari anlayışımızda ister istemez dönüştürücü olduğu kadar, genç meslektaşlarla paylaşmaya değer sayısız deneyimi de içinde barındırıyor.

Hikayenin başlangıcı 

Üretim holleri, müellifleri Mimar Şükrü Kocagöz ve sonrasında Mimar Özcan İlgen tarafından Mayıs 2011’den itibaren hazırlanan ruhsat projeleri ile şekillenen fabrikanın, idari binasının tasarım sürecine D.A. Mimarlık olarak Ağustos 2011’de dâhil olundu.

Yer 

Ateş Çelik Rüzgâr Enerji Santrali (RES) Kule Üretim Tesisi, İzmir-Çanakkale karayolu üzerinde, Çandarlı Limanı bağlantı kavşağına yakın bir konumda, 80.000M²lik bir parsel üzerinde, 21.000 M² kapalı üretim ve çalışma mekânları ile 59.000M² açık kule stok alanı oluşturacak şekilde projelendirilmiştir. İzmir-Çanakkale karayolundan düşük bir kotta yer alan parsele giriş, bir rampa ve devamındaki imar yolu ile arsanın kuzey batı ucundan malzeme ve ziyaretçi girişi tek bir güvenlik kontrol noktasından iki ayrı kapıdan olacak şekilde sağlanmıştır. Fabrika binası ise karayolu ve giriş cephelerine dik, parselin kalanında kule stok alanı oluşturacak şekilde arsanın kuzeydoğu ucunda konumlanmıştır.

Mimari Yaklaşım 

Modernleşme süreci ve sonrasında üretim sistemi, verimliliği ve karlılığı artırmak üzere geliştirildikçe, "insan emeği" de, "makine gücü" gibi mekanik bir faktör olarak ele alınmış ve dönüşmeye zorlanmıştır. Bu sebeple “makinelerin mimarisi”, makineleşen insanların da mekânlarını şekillendirir hale gelmiştir.

Modernleşme sürecine çok sonradan dâhil olan ülkemizde, süreçten tarihsel kopukluğu sebebiyle evrensel sanayi bilgi birikimine doğal olarak yeterince sahip olamayan yerel sermaye ise, insan emeğinin çalışma mekânlarını, makine mimarisinin dayatması bir kenara, kısa vadeli ve kaba kurulum maliyeti odaklı yaklaşımlar ile ele alarak şekillendirmekte.

Bugün artık; son 30-40 yılda uluslararası sermaye ile ilişkilileri giderek daha da derinleşen, kendi know-how’ını ve Ar-Ge'sini oluşturmaya başlamış olan yerel sermayenin; üretim sistemlerini daha uzun vadeli maliyet hesapları ile ele alırken, bir yandan da verimlilik ve çalışan odaklı yeni bir “çalışma mekânı mimarisinin” arayışına girmesi kaçınılmazdır.

İşte bu sebeple, tasarımı şekillendiren temel yaklaşım hiç elden bırakılmayan eleştirel bakış ve yenilikçi çözüm arayışı oldu. Bu arayış özellikle; çalışma mekânının şirket ihtiyaçları doğrultusunda şimdi ve gelecek için organizasyonu ve verimliliği; mimarisinin çalışanlar arası iletişim ile ilişkisi; ışık, iklimlendirilmiş/taze hava ve akustik ile ilişkisi; personel psikolojisine etkisi; malzeme seçimleri ve bu seçimlerin işletme ve kurulum maliyetlerine etkisi ve şirket saygınlığına ve itibarına etkisi gibi konular etrafında yoğunlaştı.

Mekân 

Personel çalışma, dinlenme ve servis mekânları, alışageldik fabrika tipolojisinden ayrışır. RES kule üretimin yapılacağı holler ile endüstriyel çelik üretimin yapılacağı holler arasında, yeni bir hol oluşturularak, tüm bu mekânlar, üretim faaliyetin merkezi olacak şekilde fabrikanın adeta kalbine yerleştirilmiştir.

Eğitim, dinlenme, yemek, temizlik, soyunma odaları, toplantı, beyaz yaka çalışma mekânları, üst yönetim çalışma mekânları, tüm personelin erişimine açık eşitlikçi bir mekân organizasyonu ile tasarlanmıştır.

İdari binaya personel girişi ve ana giriş olmak üzere kitlenin iki uzak ucundan girilmektedir. Bu girişlerin dışında uzun cepheler boyunca üç çift kapının tanımladığı geçişlerle üretim holleri ile doğrudan ilişki de kurulmaktadır. Personelin girişi, fabrika batı cephesindeki giriş biriminden inilerek erişilen, -3.00 kotunda yer alan tünel vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Bu sayede personelin gerekli güvenlik ekipmanı ve iş kıyafetlerini giyerek, güvenli bir şekilde üretim hollerini geçmesi sağlanmıştır. Tünelin sonunda erişilen -1.50 kotunda soyunma odaları ve tuvaletler ile duşlar bir arada toplanırken, bu mekânların üstünde +1.50 kotunda oluşan platoda yemekhane kurgulanmıştır. Yemekhane platosu, amfi düzeninde ±0.00 kotuna inerek, tüm çalışanların eğitim, konferans, kutlama faaliyetlerini gerçekleştirebilecekleri bir toplanma mekânına dönüşmektedir. Yemekhanenin üzerinde ise mavi yakalının çay ve sigara molalarını geçirebilecekleri bir dinlenme alanı yer almaktadır.

Ana giriş ise fabrikanın karayoluna bakan doğu cephesinden, “cor-ten screen” yapı elemanıyla ayrışarak, üst yönetime doğrudan erişimi sağlayacak şekilde geniş bir giriş ve sergi holü ile oluşturulmuştur.

Üç tarafı üretim holleri ile çevrilen mekânın üst örtüsü, doğal iklimlendirme sağlanacak ve doğal ışık ile aydınlanabilecek şekilde, bir çelik firmasının maharetlerini yansıtacak bir çelik tonoz tasarımı ile kapatılmıştır. Tüm ofis mekânları, iç mekânda oluşturulan yeşil alanlarla iç içe birbirinin doğal ışığını kesmeyerek, üçüncü boyutta mekân zenginliği oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. Ofis mekânları, çalışanların birbiri ile iletişimini rutin çalışma faaliyeti dışında geliştirecek yan mekânlar oluştururken; ortak açık ofis alanları esnek, iletişime açık, eşitlikçi mekânlara imkân vermektedir. Ofisler, bölümler arası ilişkiler ve üretimin mavi yaka ve üst yönetim ile ilişkileri doğrultusunda dört ana grup olarak ele alınmıştır. Üretimle daha yoğun ilişkili bölümler zemin katta, diğer ofisler ve yönetim üst katta yer almıştır. Departmanların ihtiyaçları doğrultusunda yeteri büyüklükte ve çeşitlilikte yedi toplantı odası organize edilmiştir.

Yapı malzemeleri mümkün olduğunca en yalın halleri ile dekoratif kaygılardan tamamen uzak, bakım ve kullanım maliyetleri gözetilerek kullanmıştır. Bu yalınlığın, çözülen nokta detayları ile kendi endüstriyel estetiğini oluşturabildiği kanaatindeyiz.

…

Sekiz yıllık tasarım emeği, merdiveninden döşemesine, korkuluğundan cephesine, bu yazının içine sığamayacak, onlarca anlatmaya değer tasarım hikâyesi ve macerası barındırıyor. Sonuç olarak, tasarım yaklaşımı ve kararları, malzeme kullanımı, 1/1 detay çözümleri ile yüklenici imkân ve kabiliyetlerinin bilincinde, inşaat sonrası kullanım sürecini önemseyen, fabrika/ofis mimarisinde Türkiye için taze bir hikâye anlatmaya çalıştık.

Mimari değerinin esas belirleyicisi olduğuna inandığımız bina kullanıcılarının bu hikâyeyi yaşarken duydukları memnuniyetinin uzun yıllar sürmesi dileğiyle…

D.Ali KASAP
Mimar(MSÜ)
D.A.Mimarlık